Detalle - arteederrenmuseoa

Joan zen 2021. urtean, Daniel Zuloaga Boneta (1852-1921) zeramikagilearen heriotzaren urteurrena izan zen. Hori dela eta, Arabako Arte Ederren Museoak autorearen eta bildumako haren artelanen inguruko erakusketa txiki bat aurkezten du. Bere irudiari oso lotuta dauden bi margoz lagunduta daude: Pablo Uranga arabarraren "Segoviako gizon batzuk” eta Elias Salaverriak sinatutako bere erretratua.

Daniel Zuloaga Boneta XIX. eta XX. mendeen arteko Espainiako artista-familia garrantzitsuenetako batekoa da, Zuloaga familiakoa. Jatorria Eibarren (Gipuzkoa) zuelarik, haren kideetako asko -hala nola Ignacio Zuloaga margolari ezaguna- armagile, damaskinatzaile, zeramikagile edo margolari bezala nabarmendu ziren, eta haietako askoren ospea gure mugetatik kanpora zabaldu zen.

1867an, Danielek 15 urte zituela, hiru gazteak hasi ziren Frantziako Sèvres-ko zeramika fabrikan ikasten, zeina Europa guztiko prestigiotsuenetako bat baitzen. Bost urtez egon zen han, eta zeramikagintzako tekniketan prestakuntza sendoa lortu zuen.

Guillermo bere anaiarekin batera, parte hartu zuen eraikuntza garrantzitsuetan aplikatutako zeramika barne zuten proiektu askotan, Espainia guztian zehar. Madrilen, hainbat eraikin enblematiko egin zituen, hala nola Velázquezen jauregia eta Kristalezko jauregia, Retiro parkean, edo Meatzeetako Ingeniarien Goi-mailako Eskola Teknikoa. Euskal Herrian, erakusgarri ugari ditugu Donostian, hala nola Arte eta Lanbide Eskolako dekorazioa. Bilbon, eraikuntza partikularretan egindako hainbat esku-hartze daude. Lan horietarako bere ekarpenaren eskakizun teknikoarengatik, Daniel Segovian kokatu zen 1893an.

Bere lantegia ireki zuen La Segoviana deituriko toska fabrika batean. 1905ean, hondaturik zegoen eliza erromaniko bat erosi zuen, San Juan de los Caballeros izenekoa. Zaharberritu ondoren, zeramika tailer bihurtu zen eta bertan lanean hasi zen bere seme-alabekin. Lantegia izen handiko zentro artistiko bilakatu zen.

Arkitekturan dekoraziorako grinak gainbehera egin zuenean, lantegia birbideratu zen formatu txikiko lanak, apaingarriak eta askotariko gaiei buruzkoak, sortzera. Holakoek arrakasta komertzial handia izan zuten eta ospe handia eman zioten. Museo osoan hainbat tipologia ikusten ditugu: kaxa, plaka edo azulejoa, tiborea eta emakumeen busto txikia, arabiar jatorriko teknika tradizional batzuekin eginak, Zuloagatarrek berreskuratu zituztenak, hala nola plaketarako erabilitako "arroa edo ertza" edo "urre koloreko erreflexuena", metal preziatuen efektu iridiskorrekin, Ortzarentzat.

Eskualdeko seriea ezagunenetako bat da. Gaztelako paisaia eta tipoak dituzten eszenetan oinarritzen da, plater, kaxa, pitxer eta abarren gainean margotzen dituenak. Segoviarekiko erreferentziak (katedrala, hirigunea edo bertako biztanleak) nonahi ageri dira. Beste serie batzuk dira Heraldika, errege-armarriarekin, eta Erretratuak, emakume ijitoaren bustoa izango litzatekeena.

Daniel Zuloaga 1921ean hil ondoren, haren alarguna eta seme-alabak izango dira tailerraren jarraitzaileak. Ekoizpen handia mantendu zuten, ale txikien ereduak errepikatuz, 1920ko eta 1930eko hamarkadetan zehar. Beren lanen promozio komertziala egin zuten, katalogo, posta-txartel, azoka eta erakusketen bidez.

San Juan de los Caballeros-ko lantegia Estatuak erosi zuen 1947an, haren ondare historikoa gorde ahal izateko. Gaur egun, Segoviako Zuloaga Museoa da, Gaztela eta Leongo Gobernuarena.

Otsailaren 16an, XIX. El siglo del Retrato. Colecciones del Museo del Prado erakusketa abian jarriko da Caixaforum-en Bartzelonako egoitzan. Pradoko Museoak eta “La Caixa” Fundazioak elkarrekin antolatu dute erakusketa, eta erretratuaren inguruko obrak bilduko ditu, adierazpen eta teknika guztietakoak. Hautatutako lanetako bat Raimundo de Madrazoren Maria Hahn Etxenagusia, pintorearen bigarren emaztearen erretratua mihise handia da. Artelan hori Arabako Arte Ederren Museoan dagoen Pradoko Museoaren gordailua da, eta gure aretoetan modu iraunkorrean ikusgai dago 1964az geroztik.

Erretratu horrek duen garrantzia dela eta, ezinbesteko pieza bihurtu da Pradoko Museo Nazionalaren azken urteotako proiektu handietan. Proiektu horien artean, nabarmentzekoak dira “El Retrato español en el Prado”, “De Goya a Sorolla” eta, ondoren, “Del Greco a Sorolla” —ibiltaria 2007 eta 2011 artean—, eta oraintsuago, “Invitadas” erakusketa, 2021 eta 2022 artean antolatua.

Oraingo honetan, lehenengo aldiz landu da XIX. mendeko erretratuaren gaia modu monografikoan eta diziplina guztietan: pintura, eskultura, medailistika, miniatura, akuarela, marrazkigintza, akuafortea, litografia eta argazkigintza, besteak beste, Francisco de Goya, Eduardo Rosales, Federico eta Raimundo de Madrazo eta Mariano Benlliure egileekin. Pradoko Museo Nazionaleko bildumen aberastasunak eta aniztasunak ahalbidetzen dute proposamen hori.

Madrazotarren saga artistiko ospetsukoa da Raimundo. Sagako figura nabarmenena haren aita da, Federico de Madrazo, XIX. mendeko Espainiako erretratugile onenetakoa. Raimundok, gaztetatik, hezkuntza arretatsua izan zuen, bai Espainian, bai atzerrian. Parisen bizi izan zen bere bizitzaren zatirik luzeenean, eta hango “gizarte apartaren giroan” sartu zen. Eta, hain zuzen, giro horretan egindako harremanei esker, aretoetara joan ohi ziren intelektualek eta burgesia eta aristokraziako kideek osatu zuten haren bezero sarea.

Oso gaztetan geratu zen alargun, eta bigarrenez ezkondu zen, María Hahn Echenaguciarekin, Parisen bizi zen familia germano-venezuelar handi eta garrantzitsu bateko kidea bera. Haren anaia, Reynaldo Hahn, Belle Epoqueko Parisko musikari garrantzitsuenetako bat izan zen. Raimundo de Madrazok hainbat aldiz erretratatu zuen Maria, baina beharbada margolan hori izango da margotu zituen guztietatik irismen handienekoa. 1901ean datatua da, ezkondu eta bi urtera, eta tamaina naturalean irudikatu zuen, diban batean eserita eta XVIII. mendeko modaren arabera jantzita, tonu urdin, zilarkara eta zuriko soineko ikusgarri bat soinean duela.

Obra New Yorken egina da, hura baitzen Raimundo de Madrazoren ohiko bizilekua 1897az geroztik. Hiri hartan margotzen eta erakusten zituen batez ere emakumezkoen erretratuak, geroago hiri hartan bertan zenbait espainiar artistak, hala nola Sorollak edo Zuloagak, izan zituzten arrakastak aurreratuz.

Bartzelonan inauguratutako erakusketa, Caixaforumen beste egoitza batzuetan ere izango da ikusgai gero, Zaragozan,  Valentzian, eta Sevillan, esate baterako.

Martiodan (Araba) dagoen Done Joan Ebanjelariaren elizako erlikia multzo aparta 2023ko apirilaz geroztik dago ikusgai, museo honen bildumaren zati gisa, erakusketa iraunkorraren barruan. Bi maila ditu: beheko aldean beira arasa bat, ehunez jantzitako 12 bururekin, eta apaindutako zenbait hezur eta bi "erakusleiho" eskuinean eta ezkerrean. Goikoan, sei erlikia eszenografiko eta erlikia ontzi gisa balio duen erretaula bat.

Arabako Foru Aldundiko Zaharberrikuntza Zerbitzuak hainbat urtetan egindako lanari esker lortu da haren kontserbazio egoera ona. Erakunde horrena da multzoa. Diziplina anitzeko talde batek hura osatzen duten elementu eta material guztiei bere bikaintasuna itzuli die. Berreskuratu ondoren, eta aldi baterako erakusketa batean aurkeztu ondoren, Arabako Arte Ederren Museoaren egoitzan dagoen Augustin Zulueta jauregiko kaperan kokatutako behin betiko muntaia oso bat oinarri egongo da erakusgai.

Arabako Lautadan eta Gasteiztik hurbil dagoen Martiodako kontzejuan, Hurtado de Mendozatarren dorretxea dago. Hori izan zen XII. mendetik lur horiek menderatu zituen leinua.  Elizako sakristian zegoen multzo hori, eta han egon zen zehaztu gabe dauden egunetatik. Itxura guztien arabera, Antonia Hurtado de Mendoza eta Juan de Necolalde senar-emazteen mandatupean zegoen. Senar-emazteek Austriatarren gorteetan egin zuten beren ibilbidea, eta Bruselako Espainiako gortean bizi ziren XVII. mendearen erdialdean. Nobleziako kide gisa, bikoteak gorteko bizitza imitatzen zuen. Gorteko kideek arrandiaz erakusten zituzten erlikiaz eta artelanez hornitutako oratorio pribatuak. Horregatik, erlikiak eta erlikia ontziak Urretxun (Gipuzkoa) zeuzkaten jauregietara ekarriko zituzten seguruenik, eta, ondoren, Hurtado de Mendoza familiaren adarrak oinordetzan hartu zituen zenbait belaunalditan, Martiodako elizan amaitu arte.

Erlikia horien hezurrak Santa Ursularen segizioko birjinen eta Tebasko Legioko soldaduen kondairarekin loturik egongo ziren (III. eta V. mendeetako martiriak). Hezur horiek dituzten erlikia ontziak arreta handiz egin zituzten Flandrian XVII. mendearen lehen erdialdeko artista kualifikatuek. Erlikia ontzi batzuk alanbrez eta zetazko hariz egindako landareak eta loreak dituzte, beste batzuk, ehunezko apaingarriak eta metal preziatuzko hariz brodatutako oihal aberatsak, zeinek lore marrazkiak eta letrak eratzen baitituzte.

Martiodako erlikia ontzia Europako eremuan nabarmentzen da, bere tipologiagatik, estetika zainduagatik eta daukan aparteko kontserbazio egoeratik.

Audiogida