Modernitatea Segovian: “El Adelantado” eta artea XX. mendearen lehen herenean
Arabako Arte Ederren Museoko bi obra, Dario de RegoyosenGaua Segovian (1901 inguruan) eta Pablo UrangarenSegoviako gizon batzuk (1915 inguruan), aukeratu dira Segoviako Torreón Lozoyan egiten den erakusketa honetan parte hartzeko, Caja Segovia Fundazioko zentroa eta hiriko eraikin esanguratsuenetako bat.
El Adelantado tokiko egunkariaren sorreraren 120. urteurrena dela eta, XX. mendearen lehen herenean, hiriak modernitatearekin bat egin zuenean, Segoviak bizi izan zuen "zilarrezko aroa" gogora ekartzea da erakusketaren helburua. 1900 eta 1930 artean, Segovian inspiratutako artearen eta artisten inguruan talde-nortasunaren kontzientzia sortu zuten lehen arte-erakusketak egin zirenean, gertatu ziren arte-gertaerei erreparatzen die zehazki.
Pablo Uranga margolari arabarra eta Dario de Regoyos izan ziren, beste askoren artean, Segoviako eszenara joan ziren artistetako bi, paisaiak eta bertako jendeak erakarrita. Bi margolariek bertan girotutako hainbat obra dituzte, inguruko gela desberdinen ondorioz. Daniel Zuloaga zeramikagilea San Juan de los Caballeros eliza zaharrean jarri zuten, eta horrek bere iloba Ignacio Zuloaga margolariaren bisitak eragin zituen, Pablo Uranga lagun handia lagun zuela. Hau izango da Segoviako egonaldien sustatzaile nagusietako bat, Gaztelako ikuspuntuek eta pertsonaia herrikoiek inspiratu eta hiriko eszena artistikoa dinamizatu zuten espainiar eta atzerritar artista eta intelektual askoren artean.
Lekua
Torreón de Lozoya, Segovia
Izenburua
Zilasrrezko aroa: Modernitatea Segovian: “El Adelantado” eta artea XX. mendearen lehen herenean
Lorenzo Fernández de Viana (1866-1929). Arabako eskultorea
Lorenzo Fernández de Viana (Lanciego, Araba, 1866 – Bilbo, 1929) kronologikoki XIX. mendearen eta XX. mendearen artean kokatzen da. Artisau moduan hasi eta, ondorengo prestakuntzarekin, eskultore gisa betetasunera heltzen den artistaren adibide ezin hobea da.
Arabako Arte Ederren Museoko aretoetako erakusketa honek eta horretarako egindako katalogoak xedea dute artista hau berreskuratzea, ezagutza duen garai hartako arabar eskultore bakarra, baita ere bizitzea egokitu zitzaion une historiko-artistikoa azaltzea: eskultura pintura baino gutxiago balioestera jotzen zuen gizarte bat, eta zailtasun teknikoari lehengaien kostu handia gaineratu behar zaion arte alor bat.
Zurgin lanean hasi zen eta ikasketak egin zituen Gasteizko Arte eta Lanbide Eskolan lehenik eta, ondoren, Madrilen eta Parisen. Prestakuntza horri esker, hiriko eskultura tailer bakarra ireki zuen, zeinean obra garrantzitsua egin baitzuen, genero guztiak landuz. Nabarmentzekoa da katedral berrian egin zuen lana, lehenik eskultore moduan eta, jarraian, Taila eta Modelatze Eskolako irakasle moduan ere bai. Handigurako proiektu hark ekarri zituen eskultura arloko prestakuntza beharrengatik sortu zen eskola hori.
Bere jardun gehiena gure lurraldean garatu zuen arren, Argentinara aldatu ondoren haren bizitzaren eta lanbide jardueraren beste urrats bat hasi zen. Hartan, garrantzizko lanak egin zituen Mar del Plata eta Buenos Aires hirietan. 1917an Espainiara itzulita, Bilbon kokatu zen eta, harez geroztik, lan konbentzionalagoak egin zituen, tamaina txikikoak eta ohitura-gaiei buruzkoak. Hiri hartan hil zen, 1929an.
Arabako Arte Ederren Museoan artista honen lan multzo garrantzitsu bat dago, haietako gehienak haren senideek dohaintzan emanak eta erakusketa honetan ikusgai daudenak, hala nola Pablo Urangaren soina (1908), Nire alaba (1916-1920 inguru) eta Autorretratua (1920). Horiek guztiak brontzez eginak eta tamaina txikikoak dira. Hala ere, haren ekoizpenaren zati handi bat arkitekturarekin berez loturik dago eta horrengatik ezinezkoa da erakusketa honetara ekartzea. Halaber, eskulturetan erabilitako material batzuk hauskorrak dira eta, hortaz, denborak narriatu egin ditu eta, zenbaitetan, desagerrarazi.
Areto hauetan Lorenzo Fernández de Vianaren lana aurkezteak zailtasun bat dauka, alegia, lan kopuru txiki bat daukagula. Horregatik guztiagatik, Vianaren garrantzi artistikoa dokumentatu eta ezagutzera emateko Museoak egin dituen ahaleginak antzinako eta egungo irudi fotografiko ugariren bidez gauzatu dira. Horiek, hainbat testurekin osatuta, artista bere testuinguruan kokatzen laguntzen dute.
Erakusketaren barnean, haren bizitzaren eta garai hartako Gasteizen xehetasunez gainera, zenbait atal daude, haren lan garrantzitsuenetako batzuk jasotzen dituztenak, genero eta gai desberdinetakoak, hala nola erlijiozko eta oroitzapenezko eskultura, hilobi-eskultura, erretratua eta arkitektura zibilarekin loturiko eskultura alegorikoa.
EUSKAL ARTE BILDUMARI BEGIRADAK. Arabako Arte Ederren Museoa
Arabako Arte Ederren Museoan, 1850-1950 bitartean, euskal arteari eskaini zitzaion bildumaren aurkezpen berria da “Euskal arte bildumari begiradak”. Behe solairuko aretoak hartzen ditu. Aurreko kasuetan ez bezala, oraingo honetan modernitatean oinarritutako irizpideen arabera aurkezten da erakusketa. Paristik eta Europako beste hiriburu batzuetatik igaro ondoren Euskal Herrian arte mintzaira berriak -inpresionismoa, sinbolismoa edo fauvismoa- sartu zituzten artistengana hurbilduko gara. Eskuratutako jakintza horren bidez, beren inguruneari begiratzen diote, eta ohiturak, giroak eta paisaiak deskribatzearen bidez, azken batean, nortasun bereziki nazionala bilatzen saiatzen dira.
Ikuspegi horri esker, zeinak denbora laburragoa hartzen baitu, erakusketan hainbat piezarekin irudikatutako zenbait autoreren ibilbidea sakonago azter dezakegu, Juan de Echevarría, Pablo Uranga edo Gustavo de Maeztu bezalakoak. Bestalde, aukeraketa honetan ez daude Fernando de Amárica eta Ignacio Díaz Olano, garai horretako Arabako bi margolari handienen izenak, haien obra modu monografikoan eskainitako aretoetan erakusten baita museoan. Azkenik, komeni da nabarmentzea badirela lan batzuk lehen aldiz bilduman integratuta aurkezten direnak, zeinak berriki egindako eskuraketa eta gordailu berrien emaitza baitira. Adibidez, Anselmo Guinearen Meza nagusia Derioko elizan, 2017an eskuratuta, edo Aurelio Artetaren Gerraren triptikoa eta Euskal agintariak, Gorularia eta Euskal sendia. GarayValentín de Zubiaurrekoa. Gaur egun, Juan Celaya Letamendi Fundazioarenak dira, eta fundazio horrek museoan 2018an egin zuen obra gordailu garrantzitsuaren parte da.
Ignacio Figueroa, Villamejorreko markesa. Joaquín Bárbara-ren erretratu bat
Arabako Arte Ederren Museoak, 2018an, Joaquín Bárbara Baltza margolariaren (Laudio, Araba, 1867-Santander, Kantabria, 1931) Villamejorreko Markes txit gorenaren erretratua eskuratu zuen. Ekarpen aparta izan da hori artistaren memoria eta obra behin betiko berreskuratzeko.
Keinu horrekin zegoen hutsune bat bete du Museoak, Bárbarari toki bat emanez lehen aldiz Euskadiko artisten bildumetan —orain arte bera ez zen agertzen haren pinakoteketan— eta bere jardueraren zati handi bat bere jatorrizko lurretik kanpo egin zuen egile bat lur horretara geratzeko itzultzea ahalbidetuz. Pieza osorik zaharberrituta eta jendaurrean aurkeztuta, aukera ematen zaigu orain arabar horren lanera, zeinaren ibilbidea ezegonkorra baina nabarmena izan baita, hein batean finkatuta dagoen abiapuntu batetik berriz hurbiltzeko eta, halaber, Ignacio Figueroa Mendietaren azalpen biografiko labur bat emateko, bere garaiko negozioetako, politikako eta gizarteko pertsonaia ospetsua izanik, eta olio-pinturaren protagonista. Obra hori margolariak, mandatu bidez edo bere ekimenez, bere ibilbidean askotan landutako erretratuaren generoaren adibide ona da; izan ere, kritikak eta historiografiak genero horrengatik aitortu eta gogoratu du, batez ere.
Erakusketan, lanarekin batera panel batzuk daude, margolariaren ibilbidea eta erretratatuaren nortasuna azaltzen dituztenak, testu eta irudien bidez. Haietariko azkena lanaren zaharberritzeari, haren aurreko egoerari eta jasan duen esku-hartzeari buruzkoa da.
Argitalpen lerroak museoaren funtsen obrei edo egileei buruzko bilduma katalogoak, azterlanak eta ikerketak jasotzen ditu, baita aldi baterako erakusketen katalogoak, liburuxkak, areto orriak eta abar ere.
