Detalle - arteederrenmuseoa

Arabako Arte Ederren Museoak, 2018an, Joaquín Bárbara Baltza margolariaren (Laudio, Araba, 1867-Santander, Kantabria, 1931) Villamejorreko Markes txit gorenaren erretratua eskuratu zuen. Ekarpen aparta izan da hori artistaren memoria eta obra behin betiko berreskuratzeko.

Keinu horrekin zegoen hutsune bat bete du Museoak, Bárbarari toki bat emanez lehen aldiz Euskadiko artisten bildumetan —orain arte bera ez zen agertzen haren pinakoteketan— eta bere jardueraren zati handi bat bere jatorrizko lurretik kanpo egin zuen egile bat lur horretara geratzeko itzultzea ahalbidetuz. Pieza osorik zaharberrituta eta jendaurrean aurkeztuta, aukera ematen zaigu orain arabar horren lanera, zeinaren ibilbidea ezegonkorra baina nabarmena izan baita, hein batean finkatuta dagoen abiapuntu batetik berriz hurbiltzeko eta, halaber, Ignacio Figueroa Mendietaren azalpen biografiko labur bat emateko, bere garaiko negozioetako, politikako eta gizarteko pertsonaia ospetsua izanik, eta olio-pinturaren protagonista. Obra hori margolariak, mandatu bidez edo bere ekimenez, bere ibilbidean askotan landutako erretratuaren generoaren adibide ona da; izan ere, kritikak eta historiografiak genero horrengatik aitortu eta gogoratu du, batez ere.

Obdulio López de Uralde (Gasteiz, 1896-1957) artista polifazetikoa da, bere karreran zehar artearen hainbat alor landu zituena, pinturatik hasi eta diseinu edo irudigintzara. Oraingo honetan, Euskal Herriko eskualde guztietako dantzariak irudikatzen dituzten hogei litografia dira erakusgai, autoreak 1932an eginak, garai hartan folklorea eta tradizioak berpizteko zegoen ardura ageri dutenak.

Euskal artisten lan multzoa, Sofia Erregina Artegune Museo Nazionalaren bildumakoak, Arabako Arte Ederren Museoaren bildumako autore berberen lanekin solasean jarriak.

14 solasaldi proposatu dira Dario Regoyos, Aurelio Arteta, Francisco Iturrino, Ignazio Zuloaga, Valentin eta Ramon Zubiaurre, Juan Etxebarria, Quintin Torre, Ricardo Baroja, Elias Salaberria, Daniel Gonzalez, Julian Tellaetxe, Carlos Saenz Tejada eta Joaquin Lucariniren obren artean.

Solasaldi hauek Arabako museoan dauden XIX. mende amaierako eta XX. mende hasierako euskal artista garrantzitsuenen lanekin osatzen dira, Ignazio Diaz Olano edo Fernando Amarikarenak adibidez, euskal artea deitu zaion horri buruz beste diskurtso bat ezartzeko, eta azken urteetan eman denaz bestaldeko ikuspegi batetik. Ez dugu ahaztu behar Juan de la Encinak 1919an La Trama del Arte Vasco lanean emandako interpretazioari lotuta ibili garela oro har.

Arabako Arte Ederren Museoan oso zabal adierazirik dagoen generoa da erretratua, baina oraingoan, bada beste gauza bat atentzioa eman diguna eta da artista batzuek beste batzuk nola ikusten dituzten, edo haien burua nola ikusten duten, eta horregatik beraien aurpegiak dira erakusketaren erabateko protagonistak.

Erakusketan 38 lan daude ikusgai, margo, eskultura, marrazki eta grabatuak kontuan hartuz gero, gehienak euskal egileenak, asko arabarrak, bai eta espainiar margolarien hainbat adibide ere, haietarik batzuk Prado Museoaren gordailu direlarik.

Ignacio Díaz Olano, Fernando Amárica, Pablo Uranga, Lorenzo Fernández de Viana, Francisco Iturrino edo Antonio de Guezala artistek egindako irudiek erretratuen galeria bat osatzen dute, XIX. mendearen erdialdetik XX. mendearen erdialdera artekoa.Lan zaharrenetik berrienera doan 100 urte inguruko ibilbidea, hainbat proposamen plastiko ilustratzen dituena, akademikoenetatik modernotasunaren beraren adierazpen baliabideez jada blai daudenetara.

Zulueta "etxez etxe" .

Arabako Arte Ederren Museoak bere azken eskuraketetako bat aurkezten du, 1875ean Federico de Madrazok egindako Julian de Zuluetaren erretratua. Pertsonaia arabar honen figurak eta erretratatzen duen margolariarenak duten garrantziaren ondorioz, barneratze horrek esanahi berezia du museo honentzat. Ezin dugu ahaztu Julian de Zulueta Elvira Zuluetaren aita dela, Ricardo Augustin senarrarekin batera jauregi honen eraikuntzaren sustatzailea, Arabako Arte Ederren Museoaren egoitza 1941etik.

Julián de Zulueta y Amondo (Anúcita, 1814 - La Habana, 1878) arabar eta kubatar historiaren funtsezko pertsonaia da. Familia xumea zuen, oso gaztea zela Kubara emigratu zuen eta han dirutza handia bildu zuen. Bere negozioen artean, merkataritza, laborantza eta azukre kanaberaren ustiapena eta esklaboen salerosketa aipa ditzakegu. Bere bizitza, uhartean garatzen da batez ere, non bizitza politikoarekin eta gortearekin harremanetan mantentzen den, baita bere familia ingurunearekin ere Araban. 64 urte zituela hil zen Habanan, zaldi-erorketa baten ondorioz.

Urte batzuk lehenago, Espainiara egin zuen azken bidaian, Arabako markes izendatua izan zenean, Federico de Madrazok (Erroma, 1815 - Madril, 1894) erretratatu zuen, beharbada momentuko margolaririk onena, batez ere erretratuetan. Gaur aurkezten dugun obran, gorputz erdiko erretratu bat, galaz jantzita agertzen da, eta Isabel Katolikoaren Ordenaren plaka eta banda-kondekorazioekin. Mahai gainean, liburu eta dokumentuekin batera, kartela batek bere izenarekin eta izenburu berriarekin identifikatzen du erretratatua.

Pintura, guztiz argitaragabea, hainbat panelekin batera erakusten da, non, testu eta dokumentazio grafikoaren bidez, Zuluetaren bizitza eta enpresa-jarduerak kontatzen diren, bai eta erretratuari eta haren egileari buruzko datuak ematen ere, argitalpen batean ere jaso dena.