Autores pablo uranga eu - arteederrenmuseoa

Pablo Uranga Díaz de Arcaya Gasteizen jaio zen 1861eko ekainaren 26an. Aitaren aldetik Gipuzkoako familiakoa zen, Elegetakoa eta militarrena hain zuzen; amaren aldetik, berriz, Díaz de Arcayarrak, Arabako nobleziakoa, jatorria Aberasturikoa (Araba), Gasteizen bizi baziren ere. Bi gurasoak urte gutxiko aldearekin hil zirenez, 8 urterekin umezurtz geratu zen margolaria; Elgetan finkatuta bi familien babespean geratu zen, eta ordutik aurrera Pablo Urangaren ongizatea eta hezkuntza zainduko dituzte.

Urduñako jesuiten barnetegian ikasi ondoren, non marrazkigintzarako dohainak erakutsi baitzituen, Gasteizera heldu zen 16 urte zituela. Han hasi zen bere prestakuntza ibilbide berezia egiten Espainiako hainbat herritatik zehar, Parisen amaitzeko, une hartako abangoardiaren gune baitzen. Lehenik eta behin, Arte Ederren Akademiara joan zen, egun Arte eta Ofizio Eskola, bi ikasturtez, eta graduatu ondoren Jerez de la Fronterara (Cadiz) joan zen, Santo Domingoko Arte Ederren Akademiara. Uranga urte batzuk geroago Madrilgo San Fernando Akademian sartu zen, han Joaquín Bárbara y Balza margolari arabarrarekin edo Paco Durrio eskultore bilbotarrarekin batera egon zen, azken horrekin ordutik aurrera adiskidetasun handia izan zuen. Hark deituta joan zen Uranga Parisera 1889. urtearen amaieran eta Frantziako hiriburuan bizi izan zen 1897. urtera arte. Durriori esker, Urangak Ignacio Zuloaga margolari gipuzkoarra ezagutu zuen bertan, gerora bere kide eta lagunik onenetakoa izango zena. Parisko urte bohemio horiek alaitasun eta prestakuntza urteak dira, baina baita bizirauteko lan ezberdinenak ere.

1890etik aurrera, lehenengo Parisko Aretoan aurkeztu zuen bere lana eta hurrengo urtean Arte Ederren Elkarte Nazionalaren Aretoan. Parisko urte horietakoak dira Emakume ijitoa haizemailearekin eta Vicente gitarra jotzen erretratuak, formatu ertain-txikikoak eta horiekin Uranga libre sentitzen zen gaiarekin, konposizioarekin eta pintzelkadarekin jolasteko. Aldi berean, enkarguzko erretratuak egiten zituen, formalagoak bere kontzepzioan, ikus daitekeenez busto erretratu bikotean: Andre baten erretratua eta Vicenteren erretratua; eta gorputz osoko Bonifacia Ruiz de Lezamaren erretratua eta bere senar Miguel Gomez Arriagaren erretratua lanetan.

Bere biografia paristarraren unerik garrantzitsuena izan zen bere bakarkako lehen erakusketa, 1897ko martxoaren 3an Le Barc de Bouttevillen. Urangak 92 lan erakutsi zituen bertan, gehienak olioak, eta horien artean nabarmentzen ziren zezenketa -Jerezen zaletu zen-, paisaia, eta tipo eta ohitura gaiak. Hala ere, eta etorkizuna bere alde zeukala, Paris utzi eta Euskal Herrira itzuli zen, Elgetara. Herri txiki horretatik, Bilboko abangoardiako taldean erabat integratuta dago, bere lagun Zuloaga, Losada eta abarren bidez konektatuta, eta erakusketa eta proiektu artistiko ugaritan parte hartuz. Zuloagarekin batera, denboraldiak ematen ditu Segovian eta Gaztelako beste herri batzuetan, baina Elgetan bizitzen jarraitzen du, 1903an Prudencia Lejarreta herriko maistra gasteiztarrarekin ezkondu ondoren.

Uranga heldutasun pertsonaleko eta artistikoko unean dago, eta bere konposizio onenetako batzuetan islatuko da. Garai hartakoak dira, besteak beste, Andrea txakurrarekin erretratua, Prozesioa Elgetan, Jaia baserrian edo Nire familia, non bere emaztea eta bere lehen alaba margotzen agertzen den, baita barrualdeko, perspektibako eta kolore oso pertsonaleko konposizio txikiak ere, hala nola Dolarea.

1906 inguruan, Pablo Uranga bere jaioterrira joan zen bizitzera, Gasteizera, eta bertan bizi izan zen 1918ra arte. Hainbat etxe eta estudio izan zituen Errioxa, Frantzia kaleetan eta, azkenik, Foru kalean, Euskal Herrian eta Espainian zehar egiten zituen bidaiak, Zuloagarekin batera ia beti, etengabeak izango diren arren. Urte horietatik bi erretratu intimista nabarmentzen dira, bere autoerretratua, berak Elgetako bohemioa (1907) izena jarri eta bereziki harro sentitzen zena, eta Viana eskultorea (1908). Bertan, Lorenzo Fernández de Viana artista margotu zuen, lagun izateaz gain, euskal militantzia nazionalistan lagun ideologikoa zena. Margolanean, Pablo Urangaren erretratua buztinez modelatzen ari zen unean ikusten da eskultorea (eskultura hori ere museo honetako bilduman ikus daiteke). Gasteizko garaikoak dira, halaber, Liniers jeneralaren atxilotzea historiaren pintura, Argentinako Errepublikaren mendeurrena ospatzeko Erakusketara bidali zuena; Francisco Juan de Ayala eta Ortiz de Urbinaren erretratua, Arabako Aldundiak eskatuta; edo Segoviako gizon batzuk Gaztelako girotze pintura.

Gipuzkoara berriro aldatu zen arren -lehenengo Okendotegira, gero Martutenera-, Urangak urteetan jarraituko du Bilboko eszena artistikoari eta Euskal Artisten Elkarteari oso lotuta, bere lehiaketa eta erakusketetan aktiboki parte hartuz. Gipuzkoako Foru Aldundiaren enkargu berriak ere jasotzen ditu, ospe handia eta izen ona lortuz doala probintzian; izan ere, Frantziako gobernuak egilearen lan bat erosi zuen, Zuloaga lagunari egindako lehen garaiko erretratua. Inguruko paisaia eta argia inspirazio berria dira margolariarentzat: Zumaiako paisaia eta Ikatz itsasontzia, Debatik Mutrikurako zubian dira horren adibide.

1924ko abenduan, Zuloagarekin batera, arabar margolariaren lehen eta bakarra izango den abentura amerikarrari ekin zion. New York, Palm Beach eta, azkenik, La Habanan zehar ibili ziren elkarrekin.

Itzuli zenetik, Uranga erretiratuago biziko da Loiola auzoko etxe berrian. Hala ere, beti bidaiari eta jakin minez, eszenatoki berriak bilatu zituen amaierara arte. Bere azken urteetan Arabako Errioxa, Eltziego, Bastida, eta abarretatik ibili zen eta, besteak beste, Larrazuria kalea (Bastida) lana utzi zigun. Lehiaketetan ere parte hartzen jarraitzen du, esaterako Donostiako Udalak Mª Cristina erreginaren erretratu bat egiteko deitutakoan. Azkenik, Arabako Foru Aldundiak erosi zuen.

Uranga 1934ko azaroaren 6an hil zen.